جناح سرزنده ای از شعر را نمایندگی می کرد ، درباره وفور قافیه در شعر با احمدی موافقم - وبلاگ مهیار

به گزارش وبلاگ مهیار، علی باباچاهی یکی از پیشکسوتان شعر امروز همانند زنده یادان محمدعلی سپانلو، عباس صفاری، م. آزاد، منصور اوجی، مفتون امینی، احمد شاملو، یدالله رویایی، هوشنگ ابتهاج و ... که یادشان گرامی باد درباره احمدی با ما سخن ها گفت.

وبلاگ مهیار- فرشاد شیرزادی: علی باباچاهی، جزو شاعران نکته سنج و ظریف اندیش است. مخاطب انبوه شعرهایش که آنها هم ذائقه منحصر به فرد خودشان را دارند، او را از پیشینیان و هم عصرانش ممتاز می نماید. احمدرضا احمدی، شاعر قافیه در باد گم می گردد، چای در غروب آدینه روی میز سرد می گردد و مجموعه چشمگیری از شعر دنیا را وداع گفت. علی باباچاهی یکی از معدود کسانی است که برای اظهار نظر درباره شعر او، شایستگی کامل دارد. با او درباره شعر و زمانه احمدرضا احمدی صحبت کردیم.

گفت وگوی ما را با علی باباچاهی بخوانید:

علی باباچاهی، شاعر پیشکسوت

فضای شعری احمدرضا احمدی خاکستری است. یعنی دنیا را نه سراسر سیاه می بیند و نه سراسر سپید. شعرهای احمدی همان قدر تنهایی درشان حس می گردد که در زندگی شخصی اش تنهایی را لمس کرد. او ساکن خیابان گیتی در محله جردن بود. چند بار با او مصاحبت داشتم. وقتی در شعرش از کوچه صحبت می نماید و آن را شاعرانه روایت می نماید، روایت او منحصر به خود اوست. احمدرضا احمدی قائل به این هم بود که شاعر قرار نیست همه کتاب ها را بخواند. شاعر نباید کرم کتاب باشد و مدام کتاب بخواند یا در سیر مطالعاتش سریع به خلاقیت برسد. به خاطر دارم که زنده یاد کیومرث منشی زاده هم می گفت من از آدمی که کرم کتاب باشد خوشم نمی آید. آدمی باید زندگی کند و نه اینکه ادبیات کند. نظر شما در مجموع چیست؟

من با عقاید این دوستان به طور مشروط موافقم و به طور مشروط مخالف.

کرم کتاب و کتابخانه بودن هم مثال دارد. فرض کنید (ناچارم نام ببرم و البته با احترام نام می برم) فردی فاضل و عزیز توانایی مانند دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی را شاید بتوانیم کرم کتابخانه بنامیم. من از دستاورد این مرد بزرگ که عمرش دراز باد، استفاده نموده ام و همچنان هم از تحقیقاتش استفاده می کنم. اما ایشان نتوانسته به علت مشغله زیاد برخی موارد را به درستی متوجه گردد. یعنی هم مشغله محصور و هم مسحور ماندن در کتابخانه باعث شده که نتواند به دیگر جریان های شعر معاصر، نگاه کند و عمق پیدا کند و دریابد که چه ابتکارهایی وجود دارد. از این حیث حرف منشی زاده و احمدی هر دو مصداق دارد و به همین علت گفتم که به طور مشروط با صحبت احمدی موافقم.

ایشان در جایی مثلاً عیناً عنوان نموده اند که باباچاهی می توانست شاعر خوبی باشد اما افسوس که منحرف شد!

خب، من برای سخن ایشان هم احترام قائلم اما با صحبتشان موافق نیستم. همین جاست که وجه تفاوت دیدگاه من با ایشان مطرح می گردد و به احمدرضا احمدی بازمی گردیم که به آن میزان خودم در کتابخانه سکونت مدام ندارد. اما مطالعه به آن گونه که زنده یاد احمدرضا احمدی هم گفته است که احتیاج به خواندن مداوم کتاب نیست، سخن اشتباهی است. با این سخن هم اصلاً موافق نیستم. من از روزی که خودم را به جای آوردم و در دانشکده دانشجو بودم، تا همین دیشب که به خاطر دارم، مدام کتاب می خوانم و اگر دیده باشید بیش از 50 عنوان کتاب هم چاپ نموده ام. نمی خواهم قضاوت کنید و بگوییم خوب است یا بد اما شعر خودم را هم گفته ام و آخرین کتاب شعرم، دنیا متوجه شد به تازگی به چاپ دوم رسیده است. ناچارم نام خودم را ببرم و بگویم نتیجه خواندن من، همین نقدهایی است که دیگران بر شعرهایم نوشته اند و بسیار هم نقد نوشته اند. نقدها بیش از 90 درصدشان جنبه ایجابی و تأییدی داشته. شاید به نظر برسد که از خودم تعریف می کنم اما باید یادآور شوم که صرفاً مثال می آورم تا موضوع روشن گردد و تکیفمان با گفته و نگاه احمدی روشن گردد.

احمدرضا احمدی درباره شعر شما نظری داده است؟

دقیق نمی دانم اما من در گزاره های منفرد که سه جلد است، در یکی از بخش های کتاب درباره یکی از شعرهای او صحبت نموده ام و نوشته ام و بسیار مثبت و برجسته هم آن شعر را ارزیابی نموده ام.

واکنش احمدی وقتی آن مطلب را خواند و دید چه بود؟

با من تماس گرفت و با سادگی خودش گفت این موضوع ادامه دارد؟! که در واقع صحبتی مثلاً طنزآمیز و غیرحرفه ای بود. یعنی سخن معصومانه ای است. چون کتاب وقتی چاپ شده که دیگر نمی تواند ادامه داشته باشد! بگذریم...

برمی گردم به پرسش نخستم. احمدرضا احمدی قائل به این بود که 10، 20 یا 100 عنوان کتاب که خواندی دیگر باید با دانسته هایت خلاقانه برخورد کنی. یعنی همه را از فیلتر خودت عبور دهی و خودت شعر بنویسی. خیلی ها مخاطب حرفه ای و نیمه حرفه ای شعر و ادبیات داستانی اند اما خلاق نیستند. احمدرضا احمدی توانست خلاق باشد. با مطالعه به قول خودش اندک توانست خلاقیتش را بروز دهد. تا اینجا چه نظری دارید؟

من برای صحبت های ایشان احترام قائلم. اما 100 کتاب خواندن برای بچه هاست. حالا شاید نظر من هم غلط باشد. من از نظر خودم می گویم و عنوان می کنم که نظر غلطی است. حکایتی است که پیری بود که ساز می نواخت. دوستش نزدش آمد و گفت باز هم ساز می زنی؟ در این سن و سال؟ و او گفت بله، تا زنده ام می نوازم. آن دوست هنوز از خانه بیرون نرفته بود که صدای فریاد و ضجه از خانه بیرون آمد...

من هم از آن آدم هایی هستم که تا لحظه آخر می خوانم. مطالعه مطلوب احمدرضا احمدی نتیجه منفی بر شعرش گذاشت و آن هم شعرهای تکراری اوست. یعنی ما می توانیم از یک شعر بلندش سطرهایی را حذف کنیم. سستی کلام را در بیانش می توان دید. در مقابل به شعر یدالله رویایی که مراجعه می کنید، می بینید که کلمه یعنی چه و او از چه ذخایر واژگانی برخوردار است.

در هفتاد سنگ قبر می نویسد: پایکوبی شکسته در ترتیبم/ شیبم/ از واژه تاریکم کن/ حالا که تیر/ در مسیر خود/ از زخم خاموش می گردد.

آفرین.

می خواهم چالشی ایجاد کنم. احمدرضا احمدی در قله شعر بدون وزن ایستاد. آیا منظور شما از سستی کلام شعر او قافیه است که در شعرش گم می گردد؟

من به هیچ وجه شعر احمدی را به علت نبودن قافیه، آسیب پذیر نمی دانم و اصلاً چنین نظری ندارم. اگر هم او حرف هایی درباره شعرهای قافیه مند می گوید و با شاملو هم چالشی دارد، بحث دیگری است که من هم از وفور قافیه در شعرهای نیما فریادم برآسمان است. اما نمی توانیم از کنار نیما و شاملو بگذریم. به خاطر شعرهای ماندگارشان هم نمی توانیم به سادگی از آنها عبور کنیم.

احمدرضا احمدی منتقد درجه یک شاملو بود. می دانم که شاعر و نویسنده نه معلم است و نه قاضی. اما کفه ترازوی حق به سمت چه کسی سنگینی می نماید؟ انتقادهای او به شاملو وارد است؟

من در حال حاضر وارد این بحث نمی شوم. دامنه این بحث گسترده است. بنابراین اکتفا می کنم به همان سخنانی که گفتم. به همان نقد مثبتم درباره احمدی تکیه دارم و اینکه نبود قافیه در شعر او را اصلاً عیب نمی دانم. ضرورت دارد گفتن این نکته که احمدرضا احمدی در سال های دهه 40، چون هوشنگ چالنگی، بیژن الهی و چندین شاعر آن موقع، جناح سرزنده ای از شعر را در معرض خوانش مخاطبان انتقادی قرار داد.