مومنی: چین در تغییر حاکمیت نظم آمریکایی نقش آفرینی می کند - وبلاگ مهیار

به گزارش وبلاگ مهیار، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: چین به عنوان یکی از کشورهای به چالش کشنده نظم حاکم آمریکایی در تغییر حاکمیت نظم آمریکایی نقش آفرینی می کند.

به گزارش گروه دانشگاه وبلاگ مهیار، مجید رضا مومنی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نشست تخصصی افول آمریکا؛ تغییر در مناسبات قدرت و نظم بین الملل از سلسله نشست های پیش رویداد همایش بین المللی افول آمریکا؛ فرایند گذشته و تحولات آینده که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) برگزار گشت، گفت: قدرت نظام های نوظهور، زمینه ساز به چالش کشیده شدن قدرت آمریکا، به عنوان قدرتی مطرح از انتها جنگ جهانی دوم به این سو شده است.

وی با تأکید بر این که مفهوم قدرت نیز مانند بسیاری از مفاهیم دیگر دستخوش تحولات جدی شده است، افزود: رابطه تنگاتنگی میان نظم بین الملل و قدرت وجود دارد و این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. به بیان دیگر، قدرت، لازمه وضع یک نظم بین المللی است.

مؤمنی با بیان این که مفاهیم بسیاری از قدرت ارائه شده است اما موضوع مهم، موضوع قدرت در سیاست و نظام بین الملل است، ادامه داد: این واقعیت را نمی توانیم انکار کنیم که قدرت در تعامل میان کشورها و در نظام بین الملل نقشی کلیدی دارد. رقابتی در پس پرده برای دستیابی به قدرت جریان دارد و هر بازیگری تلاش می کند سهمی از این مفهوم به دست آورد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، با اشاره به تغییر جنس قدرت در روابط بین الملل بیان نمود: اگرچه این مفهوم به لحاظ ماهیت تغییری نکرده است و بسیاری از اتفاقات در عرصه بین الملل حول محور قدرت و کسب سهم بیش تر از قدرت است، اما نکته مهم تحول در جنس قدرت است. در گذشته تعریف قدرت، معطوف به تجهیزات نظامی و نیروی انسانی بود؛ به این معنا که هر کشوری از این موارد برخوردار بود، جایگاه بهتری در هرم قدرت ها داشت. امروزه اما قدرت صرفا مبتنی بر قدرت نظامی نیست و آنچه مهم است توانمندی دانش و فناوری های پیشرفته به ویژه فناوری اطلاعات است که سهم هر کشور از قدرت را معین می کند.

مؤمنی با اشاره به ظرفیت های فناورانه به ویژه فناوری اطلاعات در قدرتمندی کشورها افزود: امروزه کشورهایی که دارای توانمندی بالاتری در حوزه فناوری اطلاعات هستند، به طور کلی از قدرت بالاتری نسبت به سایر کشورها برخوردارند.

نظم آمریکایی و روبرو با تهدیدهای نوظهور

این استاد دانشگاه با اشاره به تعریف نظم جهانی گفت: در خصوص نظم جهانی تعاریف گوناگونی به بیان اندیشمندان وجود دارد که متفاوت است، اما باید تعریف این نظم را از نظام بین الملل جدا بدانیم. نظمی که از طریق یک هژمون مستقر می شود با نظمی که از طریق نظام بین المللی شکل می گیرد و آن را در قالب چندجانبه گرایی تعریف می کند متفاوت است.

وی نظم بین المللی را مجموعه ای از قراردادها قواعد و هنجارها دانست و گفت: بر مبنای این تعریف، روابط میان بازیگران بین المللی در قالب و چارچوب چندسویه، اثرمند و هدفمند تعریف می شود. به عبارت دیگر نظم را می توانیم مجموعه ای از ترتیبات بین المللی بین دولت ها، نهادها و ساختارهای فرودولتی تعریف کنیم. اما باید به شکل گیری زیرنظم هایی که دارای هم پوشانی هستند توجه کنیم که تعریف واحد از نظم را دچار مشکل کرده است.

استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علمه طباطبایی بیان نمود: همان طور که مفهوم قدرت در طول قدرت دسخوش تغییر شده است، در نظام بین الملل نیز تعریف نظم در طول دوران با تغییراتی روبرو بوده و امروزه دیگر شکل گیری نظم را منوط به اراده دولت ها نمی دانند و دامنه نقش آفرینان به دیگر ملت ها و بازیگران فرو ملی یا غیر دولتی کشانده شده است؛ همچون فعالان زیست محیطی که بر تحولات و نظم تاثیر می گذارند.

وی با بیان این که بر اساس یک تعریف مرسوم، نظم های بین المللی موجود توسط قدرت های فاتح در جنگ وضع شده اند، افزود: این واقعیتی است که در نظم آمریکا محور نیز می توانیم مشاهده کنیم؛ آمریکا پس از جنگ جهانی دوم یک نقشی کلیدی در نظم جهانی به سود خودش ایفا کرد.

مؤمنی با اشاره به تحولات بنیادین در روابط بین الملل و عرصه جهانی پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکایی را یکی از پیامدهای این دوره دانست و گفت: پس از جنگ جهانی دوم، نظم آمریکا، نظم لیبرالی یا نظم پساجنگ جهانی دوم تعریف شد. از آن جایی که آمریکا یکی از قدرت های نظامی، سیاسی و صنعتی به شمار می رفت، با شکست دیگر قدرت ها شرایطی یافت تا نظمی را وضع کند که در راستای منافعش باشد.

این پژوهشگر حوزه روابط بین الملل با اشاره به تلاش آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با وضع نهادها، اتحادها و ائتلاف های گوناگون برای قوام بخشیدن و صیانت از این نظم حاکم گفت: البته این بدان معنا نیست که این نظم با چالش هایی روبرو نبوده است. بعد از انقلاب بلشویک در روسیه و با تشکیل اتحاد جماهیر شوروری، ظهور کمونیسم یکی از چالش های این نظم بود که با آمریکا جنگ سرد به مبارزه با آن پرداخت و در نهایت با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی انتها یافت. با شکل گیری گروه 77 در سال 1964 کشورهای جهان سوم برای مطالبه حقوقشان هم سو شدند و چالشی دیگر بر سر راه نظم آمریکایی قرار دادند. گرچه این حرکت تا حدودی پیش رفت، اما تلاش های آمریکا و کشورهای هم سو اجازاه نداد این حرکت به خاتمه برسد.

مومنی با بیان این که نظم جهانی آمریکا با چالش های متعددی رو به روست افزود: با فروپاشی نظام کمونیسم و انتها جنگ سرد با تحولات شگرفی مانند دسته بندی جدید دولت ها، پیشرفت فناوری اطلاعات و ظهور نظم های فروملی روبه رو هستیم که در کنار قدرت های تجدید نظر طلب، چالش های حکمرانی و جا به جایی توازن قدرت، به عنوان چالش های این نظم حاکم به شمار می فرایند.

چین قدرتی نوظهور در برابر نظم آمریکایی

استاد دانشگاه علمه طباطبایی با اشاره به چین به عنوان یکی از کشورهای به چالش کشنده نظم حاکم آمریکایی گفت: چین با ابتکارات اقتصادی توانسته به همراه روسیه تغییرات چشمگیری را در تغییر موازنه این نظم به وجود بیاورد.

وی با بیان این که چین در تلاش برای تغییر راستا در نظم جهانی است افزود: چین درحالی که در سیاست های اعلامی به دنبال تغییر نظم نیست، اما در تلاش است تا مولفه های نظم کنونی را تغییر دهد و با قدرتی که در عرصه های گوناگون به دست آورده از این تاثیرگذاری برخوردار شود. چین اکنون به چالشی جدی برای آمریکا که سردمدار نظم جهانی پس از جنگ جهانی بوده تبدیل شده است.

مومنی پیشرفت در فناوری های نوین را یکی از توانمندی های چین در روبروه با نظم آمریکا دانست و گفت: فرافناوری یا متاتکنولوژی موضوعی نوظهور است و چینی ها در این عرصه، اگر از آمریکایی ها جلوتر نباشند، عقب تر هم نیستند. چینی ها در حوزه فرافناوری دستاوردهایی داشته اند که در برخی موارد گوی سبقت را از آمریکایی ها ربوده اند؛ از این جمله می توان به توانمندی چین در فناوری نسل پنجم اینترنت، یا به اپلیکیشن تیک تاک که امریکایی ها را دچار نگرانی کرده است، اشاره کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در انتها سخنان خود بیان نمود: باید پذیرفت نظم حاکم جهانی ایالات متحده دچار چالش ها و تهدیداتی شده است؛ حتی به زعم بسیاری از متفکرین آمریکایی، ایالات متحده باید این تحول آفرینی از سوی چین را بپذیرد تا با ایجاد تغییر در نظم فعلی خود، ضمن حفظ نظم کنونی به نگرانی های نوظهور پاسخ دهد.

گفتنی است همایش بین المللی افول آمریکا؛ فرایند گذشته و تحولات آینده به همت پژوهشکده مشترک شهید صدر (ره) دانشگاه جامع امام حسین (ع) و دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام، و با همکاری بیش از بیست دانشگاه و نهاد پژوهشی در تاریخ 6 آبان ماه برگزار خواهد شد. علاقه مندان می توانند جهت کسب اطلاعات بیشتر و شرکت در فراخوان مقالات، به تارنمای همایش به نشانی www.usdecline.info و صفحات مجازی دبیرخانه همایش در رسانه های اجتماعی به آدرس @usdecline مراجعه نمایند.